Ekonomik Krizler Nedir ve Nasıl Ortaya Çıkar ?

Bu makalemizde birçok yatırımcının korkulu rüyası olan ekonomik krizler ve genel özelliklerinden bahsedeceğiz.

Kriz Nedir ?

Kriz, kişi veya toplulukları olumsuz olarak etkileme potansiyeline sahip ve ani olarak ortaya çıkan durum veya tehlikedir.

Ekonomik kriz ise mal, hizmet, üretim faktörleri fiyatlarının ve ulusal para biriminin değerinin çeşitli nedenlerle ve ani olarak, kabul edilebilir limitleri aşan şekilde dalgalanması ve bunun sonucunda ekonomik faaliyetlerin yavaşlaması ve ileriye dönük olarak ekonomide büyük bir belirsizliğin ortaya çıkmasıdır.

Ekonomik Krizler Nasıl Olur?

• Ekonomik büyümenin etkisiyle oluşan likidite bolluğu varlık fiyatlarının balonlaşması ve tüketici talebinin tırmanmasına neden olur.
• Finansal piyasalarda ve konut piyasasında irrasyonel ve spekülatif yatırımcı davranışları nedeniyle sürdürülebilir olmayan düzeylere yükselen varlık fiyatlarının çeşitli nedenlerle gerilemesi finansal piyasalarda riskten kaçışı ve tüm piyasayı etkisi altına alan satış dalgasını tetikler.
• Hızlı faiz artışı ve benzeri gibi nedenlerle varlık fiyatlarının ve talebin ani ve beklenmedik bir şekilde gerilemeye başlaması genellikle ekonomik krize yol açar.
• Gerileyen varlık fiyatları kredi ve likidite  sıkışıklığı  yaratarak finansman maliyetlerinin yükselmesine, talebin ve üretimin daralmasına neden olur.
• Darboğaza giren reel sektörde yaşanan küçülme ve iflaslar işsizliğin artması  ve gelir düzeyinin gerilemesiyle sonuçlanır.
• Yabancı yatırımcıların ülkeden çıkması, cari açık ve  kamu / özel sektör borçlarının karşılanmasında sıkıntı yaratarak döviz kurlarının ani ve hızlı yükselmesine ve ithalata bağımlı reel sektörde üretimin ve satışların gerilemesine ve toplu iflaslara neden olur.

Ekonomik Krizlerin Nedenleri

• Faiz Oranları: Faiz oranlarındaki artış finansal piyasalarda varlık değerlerinin gerilemesine ve kredi ve likidite sıkışıklığına neden olarak ekonomik krize neden olur.
• Hisse Senedi Piyasaları:  Çeşitli nedenlerle yatırım ortamına olan  güvenin azalması ve  riskten kaçış eğilimi başladığında paniğe kapılan yatırımcıların yarattığı yoğun satış dalgası finans piyasalarında krize neden olur.
• Varlıkların Aşırı değerlenmesi:  Spekülatif alımlar sonucu gayrimenkul ve benzeri gibi varlıkların değerlerinin sürdürülebilir olmayan seviyelere kadar yükseldikten sonra aniden düşmesi ekonomik krizleri tetikleyen nedenlerden biridir.

Ekonomik Krizlerin Çeşitleri ve Özellikleri

Ekonomik krizler çok farklı nedenlere ortaya çıkabilir.   Ekonomik krizlerin ortaya çıkışı, kriz süreci ve etkileri, krizi tetikleyen sebeplere göre değişir.

Ekonomik krizin etkileri, krizin  türüne ve büyüklüğüne göre sadece ortaya çıktığı ülkeyle sınırlı kalabildiği gibi bölgesel ve global ölçekte ekonomik krizler de ortaya çıkabilir.

• Finans Sektörü Krizi: Aşırı değerlenen sermaye piyasası araçları, gayrimenkul  gibi varlıkların değerinin hızla gerilemesinden ve   bankaclık sektöründe hane halkı veya kurumsal batık kredi oranındaki artıştan kaynaklanan kredi ve likidite sıkışıklığının tetiklediği ekonomik krizler.
• Reel Sektör Krizi: global veya ulusal düzeyde talebin gerilemesi, kolay ve ucuz krediye erişimin zorlaşması ve dış pazarlara bağımlılık gibi nedenlerle giderek zayıflayan  imalat sektöründe yaşanan küçülme ve iflasların tetiklediği  ekonomik krizler.
• Ödemeler Dengesi Krizi: Dış ticaret açığı veren ekonomilerde yabancı yatırımcıların sağladığı döviz girişindeki azalma nedeniyle cari açığın finansmanı  için döviz ihtiyacının ortaya çıkması ulusal para biriminin hızla değer kaybetmesi ve  makroekonomik dengelerin bozulmasına yol açarak ekonomik krize neden olur.
• Kamu Kesimi Borçları:  Kamu kesiminin dış borç ve faiz ödemelerinde zorluk yaşaması borçlanma maliyetinin artmasına ve bütçe açıklarının artmasına neden olur.

Ekonomik Krizlerin Özellikleri:

• Beklenmedik şekilde ve ani olarak gelişir
• Toplam mal, hizmet ve varlık talebin çeşitli nedenlerle azalmasıyla ilişkilidir
• Ekonomik faaliyetler yavaşlar
• İşsizlik artar
• Gelir düzeyi düşer  ve gelir dağılımı bozulur
• Hızlı ve uygun önlemler alarak  ekonomik krizin, ekonomik durgunluk veya ekonomik çöküntüye dönüşmesi önlenebilir.

Ekonomik Kriz Olursa Ne Olur?

Ekonomik krizin etkileri ülkelerin içinde bulunduğu mevcut makroekomik dengeler ve krizin büyüklüğüne göre değişir.

• Piyasalarda likidite ve kredi sıkışıklığı yaşanır
• Faizler artar ve borçlanmanın maliyeti yükselir
• Finansman maliyeti yükselen şirketler küçülür
• İşsizlik artar
• Ulusal para birimi diğer paralar karşısında değer kaybeder
• Enflasyon yükselir
• Hane halkının satın alma gücü düşer

Tarihte gerçekleşmiş olan ve büyük kitleleri etkileyen ekonomik krizleri önümüzdeki günlerde teker teker ele alacağımız makaleler için sitemizi takipte ve Sağlıcakla kalın.