Opsiyon Sözleşmeleri ve Özellikleri

Opsiyon sözleşmeleri, belirli bir gerçek ya da finansal varlığın üzerine yazılmış olan sözleşmedir. 

OPSİYON KAVRAMI VE ÖZELLİKLERİ

• Opsiyon sözleşmeleri, alıcısına belirli bir varlığın belirli bir miktarını yine belirli bir fiyattan ve belirli bir tarihte veya belirli bir tarihe kadar alma ya da satma hakkı tanıyan sözleşme türüdür.

Örnek verilecek olursa; 12,20 TL kullanım fiyatlı bir THY hissesi alım opsiyonu x vadesine geldiğinde 13,00 TL oldu ise opsiyon sahibi elinde tuttuğu adete denk gelen hisseyi 12,20 TL fiyattan satın alma hakkına sahip olacaktır. Satış için ise tam tersi geçerli olmaktadır. 

• Alıcı tarafın opsiyon sözleşmesini alması esnasında ödediği fiyat dışında hiçbir yükümlülüğünün olmaması opsiyon sözleşmelerinin en önemli özelliğidir.
• Opsiyon sözleşmelerinde alıcı taraf bir hak satın alır ve bu hakkını isterse kullanmayabilir.
• Bu durumda yükümlülüğü sadece ödediği fiyat yani opsiyon primi ile sınırlıdır. Ancak opsiyon satıcı bir yükümlülük altına girer ve bu yükümlülüğü opsiyon alıcısı talep ettiği taktirde yerine getirmek zorundadır.

Opsiyonla İlgili Kavramlar

• Opsiyon Primi; Prim (premium), opsiyon sözleşmesini satın alan tarafın opsiyon sözleşmesini satan tarafa ödediği bir bedeldir. Bu prim karşılığında opsiyon satan taraf fiyat
  garantisi vermekte ve fiyat farklılıklarından ortaya çıkabilecek riski üstlenmektedir. Opsiyon primi sözleşme satın alınırken peşin ödenir ve opsiyon kullanılmadığı zaman geri alınamaz.
• Vade; opsiyonun uygulanabileceği son gündür. Tezgahüstü piyasalarda opsiyon alıcı ve satıcısının ihtiyaçlarına göre belirlenen vade, organize piyasalarda belirli bir döngüye göre oluşmaktadır.
• Bu vade döngüleri; 1-) Ocak- Nisan- Temmuz-Ekim 2-) Şubat- Mayıs- Ağustos- Kasım 3-) Mart- Haziran- Eylül- Aralık dönemlerinden biri olabilir.
• Uygulama (Kullanım) Fiyatı; opsiyon sözleşmelerinde sözleşmeye konu olan varlığın alım veya satım hakkının vade süresince ya da vade sonunda kullanılabileceği fiyatı ifade eder. Opsiyon borsalarında uygulama fiyatları standart olarak belirlenir. Tezgahüstü piyasalarda gerçekleştirilen opsiyon sözleşmelerinde ise tarafların anlaştıkları bir fiyat uygulama fiyatı olarak belirlenebilir.
• Opsiyon Pozisyonları; Opsiyon sözleşmesi yapan bir yatırımcı opsiyon piyasasında bir pozisyon almış olur. Alınan bu pozisyonlar kısa ve uzun pozisyon olarak belirtilebilir.
  • Eğer bir yatırımcı opsiyon satın almış ise uzun pozisyon almış demektir.
  • Bir satım opsiyonu aldığında ise uzun satım pozisyonunda olduğu söylenir.

Opsiyon piyasalarında hisse senedinin yanı sıra döviz ve faiz üzerine de sözleşmeler yapılabilmektedir. Ancak ilk bölümde de belirtildiği gibi opsiyon sözleşmelerinin büyük bir kısmı tezgahüstü piyasalarda gerçekleştirilmektedir.

OPSİYONLARIN KULLANIM AMAÇLARI

Opsiyonlar da diğer türev araçlar gibi riskten korunma, spekülasyon ve arbitraj amacı ile kullanılabilir. Ancak belirtmek gerekir ki opsiyonlar riskten korunma amacı ile kullanıldığında forward ve futures sözleşmelere göre daha mükemmel sonuçlar veren türev araçlardır.

Spekülasyon amacı ile kullanılması ise büyük zararlara yol açabilir. Opsiyonların kullanım amaçlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Kaldıraç Etkisi; Opsiyon sözleşmelerinde yatırımcı küçük bir prim ile büyük bir işlemi gerçekleştirme imkânına sahip olur. Ayrıca küçük oranlı artışlar hisse senetleri
  piyasalarında kaldıraç etkisi ile birlikte yüksek bir kazancın ortaya çıkmasını sağlar.
• Likidite; Opsiyon piyasaları, birçok katılımcının işlem yaptığı derinliği olan organize piyasalardır. Opsiyon piyasalarında kolay işlem yapılabilmesi piyasadaki katılımcı sayısını arttırmıştır. Bu da söz konusu piyasada likiditenin artmasına neden olmuştur.
• Riskten Korunma; Yatırımcılar, opsiyon sözleşmelerini riskten korunma (hedge) amaçlı kullanmaktadır. Bir alım veya satım opsiyonunda risk sadece opsiyon primi adı verilen opsiyonun maliyeti ile sınırlıdır. Opsiyon piyasalarında zararın sabit olması ve buna karşılık elde edilecek kâr haddinde bir sınır olmaması tercih edilmesinde etken olmaktadır.