Brent Petrol ve Akaryakıt Fiyatları Nasıl Hesaplanır ?

Brent Petrol ve Akaryakıt Fiyatları Nasıl Hesaplanır ?

Merhabalar sevgili okuyucu, bu yazımızda hepimizi yakından etkileyen akaryakıt fiyatlarının nasıl hesaplandığı, her gün neden akaryakıt fiyatları değişiyor konularına ilişkin olarak brent petrol üzerinde duracağız.

Brent Petrol Nedir ?

• Dünya petrol piyasasına yön veren petroldür.
• Londra Brent ya da Brent Blend olarak da bilinir.
• Çıkaran şirket Shell tarafından “Brent Goose” ismi verilmiş olup, içeriğinde %0,37 oranında sülfür bulunur ve bu da Brent Petrol’ün işlenmesi daha kolay olan “tatlı petrol” sınıfında yer almasını sağlar.

Kıstas Olarak Kabul Edilen Ham Petrol Türleri ise; WTI (Western Texas Intermediate), Brent ve Umman olup, WTI petrolü NYMEX, Brent petrolü ICE, Umman petrolü ise DME üzerinde işlem görmektedir. WTI Orta Amerika’dan, Brent petrolü Kuzey Denizi‘nden, Umman petrolü ise Orta Doğu‘dan çıkarılan petrollere verilen isimdir.

Ham Petrol Nasıl İşlenir ?

• Ham petrol rafineriye geldiğinde ilk önce bir tuz gidericiye girer.
• Bu aşamada ham petrolün içinde bulunan ve rafinerideki diğer ekipmanlara zarar verebilecek aşındırıcı maddeler çöktürülerek atık su arıtımına gönderilir.
• Tuz gidericiden çıkan ham petrol bir buhar kazanına girer.
• Buhar kazanında petrol oldukça yüksek sıcaklıklara ısıtılır.
• Bu aşamadan sonraysa ham petrol atmosferik damıtma (distilasyon) kolonuna beslenir.
• Bu ünite, ham petrolün ayrımsal damıtma işlemiyle kısımlarına ayrıldığı ünitedir.
• Dolayısıyla ham petrol distilasyon ünitesi olarak da adlandırılmaktadır.

Damıtma İşlemi Sonrası Elde Edilen Ürünler Nelerdir ?

Atmosferik damıtma sonucu ham petrolden pek çok distilat elde edilir. Bu distilatlar rafineri boyunca boru hatlarıyla başka ünitelere taşınır ve pek çok işlemden geçer. Bu üniteler yukarıdaki akış şemalarında gösterilmektedir. Ham petrol distilatlarından elde edilen nihai ürünler şu şekilde sıralanabilir:

1. Kaynama noktası 30°C’den düşük olan ürün: Bu ürünler bileşiklerinde 1 ile 4 arası karbon atomu içerir. Esas olarak propan (C₃H₈) ve bütandan (C₄H₁₀) oluşan bu gaz karışımına LPG (liquefied petroleum gases) adı verilir. Propan ve bütanın yanında metan ve etan da bulunur. LPG’nin Türkçe açılımı “sıvılaştırılmış petrol gazları”dır. LPG günümüzde pek çok yerde yakıt olarak kullanılmaktadır.
2. Kaynama noktası 30-200°C arası olan ürün: Bu kaynama noktası aralığındaki ürün benzin adını verdiğimiz sıvı hidrokarbon karışımıdır. 5 ile 12 karbon arası karbon atomu içeren hidrokarbonlara sahip olan benzin otomobillerde kullanılan yakıttır.
3. Kaynama noktası 90-200°C arası olan ürün: 12-16 karbon atomu içeren hidrokarbonlara sahip bu distilata nafta adı verilir. Nafta adlı bu sıvı hidrokarbon karışımı, günlük hayatta kullandığımız pek çok şeyin ham maddesi olan plastiğin yapımında kullanılır. Naftadan yazımızın ilerleyen kısımlarında bahsedeceğiz.
4. Kaynama noktası 180-260°C arası olan ürün: Günlük hayatta gaz yağı adı verilen, uçaklarda jet yakıtı olarak kullanılan kerosen, 10-16 arası karbon atomu içeren hidrokarbonlardan meydana gelen bir sıvı karışımdır.
5. Kaynama noktası 250-350°C arası olan ürün: Hidrokarbon bileşiklerinde 14-20 arası karbon atomu içeren bu karışım dizeldir. Dizel de tıpkı benzin gibi günlük hayatta kullanılan bir yakıttır.
6. Kaynama noktası 300-370°C arası olan ürün: 20-50 arası karbon atomu içeren hidrokarbon karışımı olan bu distilattan petrol türevi yağlayıcı sıvılar elde edilir.
7. Kaynama noktası 370-600°C arası olan ürün: Hidrokarbon bileşiklerinde 20-70 arası karbon olan bu ürün fuel oil adı verilen ağır yakıttır. Bu yakıt çeşidi gemiler, fabrikalar ve doğal gaza erişimi olmayan bölgelerde merkezi ısıtma sistemleri için yakıt olarak kullanılır.
8. Kaynama noktası 600°C’den fazla olan ürün: Bu ürün bileşiklerinde 70’ten fazla karbon atomu içerir. Kalıntı (residue) olarak adlandırılan bu kısım, atmosferik damıtma kolonunun dibinde kalır. Bu kalıntı (dip akım olarak da adlandırılır) tekrar işlemden geçirilmek için başka bir üniteye gönderilir.

Akaryakıtların Fiyatların Nasıl Belirlenir ? (Kaynak : Enerjiportali.com)

Türkiye’de akaryakıt fiyatları üç aşamada belirlenmektedir.

Rafineri Satış Fiyatının Oluşumu

Yakıt ilk olarak rafineriden geçer. Bu aşamada rafineri fiyatına hem Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) hem de Enerji Piyasası Kurumu (EPDK) payı eklenir.

Devletin her ürün için belirlediği bir ÖTV değeri vardır. Bu değerler şöyledir:

EPDK’nın payı; beyaz ürünler için 2,54 TL/ m³ siyah ürünler için 2,69 TL/Ton’dur.

Yakıtın rafineriye geldiği fiyat (petrol ithal eden bir ülke konumunda olduğumuz için) Akdeniz – İtalyan piyasasında yayınlanan CIF Akdeniz tarafından o günlük döviz kuruna bağlı olarak belirlenir.

Rafineri satış fiyatı nihai olarak şu formül ile hesaplanır:

Rafineri satış fiyatı (KDV hariç) = Gümrüksüz rafineri fiyatı + ÖTV + EPDK payı

Depo Satış Fiyatının Oluşumu

Refineriden çıkan yakıt dağıtıcı marka tarafından alınır. Burada marka hem kendi marjını hem de servis ücretini ekleyerek yeni bir fiyat oluşturur.

Markalar buradan elde ettikleri kar marjlarını yeni istasyonlar, tesis bakımları ve pazarlama faaliyetleri için kullanır. Bu aşamada oluşan fiyatı “depo satış fiyatı” olarak adlandırılır.

Pompa Satış Fiyatının Oluşumu

Depodan satış fiyatına, bayi masrafları, lojistik giderleri eklendiğinde tavsiye edilen pompa fiyatı oluşur. Bölgeden bölgeye akaryakıt fiyatlarının değişmesi bu aşamadaki lojistik farklılıklarından kaynaklanmaktadır.

Benzin ve gaz fiyatları neye göre belirleniyor?

Yukarıda da belirtildiği üzere; Türkiye’de gümrüksüz rafineri fiyatının hesaplanmasında Akdeniz ürün fiyatları izleniyor. Bu piyasa verileri ilk fiyatı ortaya koyuyor. Bundan sonra sırasıyla şu aşamalar ile akaryakıt fiyatları ortaya çıkıyor:

• Son fiyat değişiminden itibaren günlük CIF Akdeniz ürün fiyatları ve günlük dolar kuru takip edilerek, beli bir fiyat değişim farkında gümrük rafineri tavan satış fiyatı oluşuyor.
• Rafineri fiyatının ardından depo satış fiyatı ortaya çıkıyor. Temin fiyatı üzerine dağıtım şirketi marjı ve ürün servis ücreti eklenerek dağıtım şirketinin depolar için satış fiyatları belirleniyor.
• Dağıtım şirketleri tarafından, depo satış fiyatı üzerine bayinin çeşitli masrafları ve bulunduğu bölgenin nakliye ücretlerinin de eklenmesiyle, tavsiye edilen pompa satış fiyatı oluşturuluyor ve bayilere bildiriliyor.

LPG fiyatları neye göre belirleniyor?

5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları Piyasası Kanunu’nun 10 uncu maddesi gereği LPG alım satımında fiyatlar, erişilebilir dünya serbest piyasa koşullarına göre oluşur.

Aynı kanun gereği rafineriler ve dağıtıcılar, lisansları kapsamında yaptıkları piyasa faaliyetlerine ilişkin fiyatları, erişilebilir dünya serbest piyasalarındaki fiyat oluşumunu dikkate alarak, tavan fiyatlar olarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)’na bildirirler.

LPG fiyatları uluslararası petrol fiyatlarının yanı sıra vergi oranları, dağıtım maliyetleri ve döviz kuru gibi etkenlerden de etkilenmektedir.

Ham petrol fiyatı değişmediği halde akaryakıtlara neden zam geliyor?

Tamamlanmış petrol ürünleri ham petrolden rafine edildiği için, ham petrolün fiyatının artması durumunda tüm tamamlanmış ürünlerin fiyatları da artar. Fakat bu etkileme hemen ve eş zamanlı bir etkileme olmayıp, çeşitli piyasa etmenlerinin etkisi ile gecikmeli ve farklı oranlarda olabilmektedir.

Akaryakıt fiyatları, uluslararası petrol fiyatlarının yanı sıra vergi oranları, dağıtım maliyetleri ve döviz kuru gibi etkenlerden de etkilenmekte olduğu için uluslararası petrol fiyatlarındaki düşüş veya yükseliş oranıyla birebir ilişkili olmayabilmektedir.

Umarım konu hakkında bilgi verebilmişimdir. Yeni yazılarda görüşmek üzere kendinize iyi bakın, 

Yeni yazılarda görüşmek üzere kendinize iyi bakın, 

Diğer kategorilerdeki makalelere göz atmayı unutmayın, keyifli okumalar dilerim. 

Sitemizi ve sosyal medya hesaplarımızı takipte ve sağlıcakla kalın.